Eskerrik asko gaurko egunean gurekin zaudeten guztioi. Benetan eskertzen dizuegu zuen denboraren zati bat erabili izana euskal-kolonbiarrek garatutako elkartasun eta eragin politikoko ariketa hau babesteko.

*Esker berezia adierazi nahi diogu euskal herriaren elkartasun historikoari, herriek bizitza duin, baketsu eta bizitzea merezi duen baten aldeko borrokan lagundu duelako. Hemendik, autodeterminazioaren eta burujabetzaren alde, zuen gizarte eta herri mugimenduek sustatutako agendekin dugun konpromisoa berresten dugu. Gora Euskal Herria

Halaber, zehaztu nahi dugu eremu hau Euskal Herriko erakundeen laguntza politiko eta finantzarioari esker baino ez dela posible, gure elkarteak egindako lanean konfiantza izan baitute. Bereziki, eskerrak eman nahi dizkiegu Bilboko Udalari, Eusko Jaurlaritzako Justizia eta Giza Eskubideen Sailari, LAB sindikatuari, bake akordioetan laguntzeko legebiltzarreko taldeartekoari, Euskal Herriko Unibertsitateari, Ekimen Elkarteari eta abokatuen elkargo ohoretsuari, iaz hasi genuen Nazioarteko II. Mintegiari jarraipena ematen uzteagatik.

Jorge Adolfo Freytter Romero Elkartea 2012an sortu zen, Nekazaritza Langabeziaren ondoren proposamen herrikoiek izan zuten gorakadaren testuinguruan. Erbestetik eta UPV/EHUko irakasleen babesarekin, Kolonbian justizia soziala izango zuen bakea bilatzeko subjektu politiko gisa egituratu zen.

Gure jatorriak Freytter irakaslearen kasua ikusarazteko beharrari erantzuten dion arren —haren hilketa eta tortura gizateriaren aurkako krimen gisa onartu ziren, urteetako borrokaren ondoren—, justiziaren eskakizunak aurrera jarraitzen du. Egile intelektualen judizializazioa eskatzen jarraitzen dugu, horien artean goi agintari militarrak, hala nola Leonel Sánchez Montenegro koronela, oraindik biziarteko pentsioa jasotzen duena.

Kasu hau gure lanaren ildo nagusia bihurtu da, lan talde apal eta boluntario sare zabal batetik, Kolonbiako indarkeriaren jarraipena Euskal Herrian ikusgarri egitea ahalbidetuz, baita 2016an Bake Akordioak sinatu ondoren eta hasiera batean herri mugimenduak babestutako gobernu aurrerakoi baten pean ere.

"Susmopeko Unibertsitateak", "Bake Akordioen Balantzea" eta antzeko ikerketen bidez, eta fenomeno paramilitarrari buruzko ikerketen bidez, nazioarteko mintegiaren urteko proposamen hau jaio da elkarteak Kolonbiako eta Kolonbiatik kanpoko kolektibo sozialekin eta unibertsitateekin aliantzak egin dituelako, ematen ari ez den eztabaida nazioartean posizionatzeko beharrak bultzatuta.

Kolonbiako gobernuak bultzatutako "erabateko bakearen" proiektua eztabaidan jartzeko aukera eman zigun lehen mintegiak, Gloria Cuartas Bake Akordioak inplementatzeko zuzendariaren parte hartzearekin. Handik, eta biktimen, akademikoen eta internazionalisten ahotsen bitartez, kritika arrazoituak egiten ditugu, gobernuaren proposamenean metodologia argirik ez dagoela eta gatazkaren irteera negoziatu batean izan dezakeen eragina dela eta. Denborak arrazoia eman digu.

Ez dakigu Kolonbiako ezkerraren isiltasun horrek nolabaiteko “sororitate politiko" bati erantzuten dion, erreforma sozialek Gustavo Petroren gobernuarekin izandako boikot nabarmenaren aurrean, edo agenda kritiko asko desagertu ote ziren erakundeen babesaren logikan sartzean. Edonola ere, uste dugu espazio honek ez duela bilatzen Bogotatik sortzen diren bake-prozesuak boikotatzea, baizik eta horiek modu eraikitzailean problematizatzea, horien legitimitatea eta betearazpena bultzatzeko.

Gaur egun, Kolonbian, oro har, Pablo Escobarren hamarkadetako edo 2000ko hamarkadetako indarkeria-mailekin alderatu daitezkeen indarkeria-mailei aurre egin behar diegula sumatzen da. Baina gaur egungo egoera askoz konplexuagoa eta kezkagarriagoa da. Herriaren Defentsa Erakundearen azken txostenaren arabera, gaur egun 10-12 talde armatu aritzen dira herrialdean, 2000. urtean zeuden hiru eragile armatu nagusien aurrean: FARC-EP, ELN eta AUC.

Krisi humanitarioak identifikatu dira gutxienez 18 gunetan, horien artean: Chocó, Nariño, Cauca, Vallecaucano Ozeano Barea, Briceño Yarumal eta Valdivia Antioquian, Cauca Behean, Nevada Mendilerroa, Perijá Mendilerroa, Magdalena Medio, Arauca, Meta, Guaviare, Putumayo, Tolima, El Plateado, Kordobako hegoaldea, Yurumanguí ibaiaren Kontseilu Komunitarioa Buenaventuran eta askok jakingo duten bezala Catatumbon.

Luis Fernando Trejos irakasleak dioen bezala, antzinako talde armatuen zatiketak egoera are ezegonkorragoa eragin du, non hausturak ez diren baketsuak izan eta eragile berriak beren antzinako egituretako komunitate, lurralde eta baliabideak kontrolatzeko lehiatzen diren.

Ezin dugu Kolonbiako gatazka ikuspegi ideologikotik soilik pentsatzen jarraitu. Iraganean ez bezala, gaur egun aliantzak interes pragmatikoei erantzuten diete. Golkoko Klana ikusten dugu FARCen disidentziekin adosten Chocon ELNri aurre egiteko, baina, aldi berean, Bolivarren erasorik ez egiteko akordioak egiten, eta, aldi berean, FARCeko eta ELNko gudari ohiak beren lerroetan sartzen.

Hala ere, Francisco Toloza irakasleak ohartarazi duenez, hau ez da El Salvadorreko talde kriminalen antzeko fenomeno bat, sinetsarazi digutenez, talde armatu horiek justizia administratzen dute, zergak kobratzen dituzte, ekonomiak arautzen dituzte, — legezkoak eta legez kanpokoak —, azpiegitura eraikitzen dute eta hauteskunde-prozesuetan nork parte hartuko duen edo ez definitzen dute.

Herrialdearen ikuspegi zentralistan jarraitzeak gatazkaren ulermena mugatzen du.Lurralde urbanoa %1 eskas den herrialdean, beharrezkoa da ulertzea gatazka lurralde logika batera aldatu dela.

Elkarte gisa dugun orientazioa argia da: paramilitarismoaren aurrean dugun arreta falta salatzen dugu. Eta ez gara soilik Golkoko Klanaz ari — herrialdeko talde armatuen % 34 ordezkatzen du, 22.000 soldadu eta miliziano sare baino gehiago ditu, eta gaitasun armatua bikoiztu egin da 2018tik, eta indar publikoa osatzen ez duten Estatuko agente gisa balio du —, baizik eta gure gizartea barneratu duen kultura paramilitarraz.

Kultura narko horrek indarkeriaren erabilera baliozkotzen du, Kolonbiako eredu kapitalistan mailaz igotzeko bide gisa. Landa guneetan baliabideen kooptazioarekin eta hirietan, legez kanpoko ekonomien zuriketarekin. Ez da kasualitatea operazio paramilitar handiena duten eremuetan politikariekiko loturen eskandaluak egotea, Clan Charrekoak kasu, haien botereak erbestera eraman baitzuen haiek ikertu zituen kazetaria.

Kolonbia ez da trafikatzaile, Toyota, latifundista eta abeltzainaren herrialdea. Bizi-eredu hori da mintegi honetan zalantzan jartzen duguna, barne-etsaiaren politika sustatzen duelako eta beste bizimodu batzuetan sinesten dugunak ukatu, hil eta baztertu egiten dituelako.

Nazioarteari, areto honetatik eta adituen konpainiarekin, errealitate hau aitortzeko premiazko deia egiten diogu. 2024an, Espainiako estatuan aurkeztutako nazioarteko babeserako lau eskaeretatik bat kolonbiarrek egin zuten, eta horietatik % 96 ukatu egin ziren. Onartezina da, 48 ordutik behin talde armatu batek adingabe bat errekrutatzen duen herrialde batean, arrazoi humanitarioengatik nazioarteko babesa ukatzea. Eta gauza bera da asilo-eskubidea ukatzen jarraitzea herrialde batetik datozen pertsonei; izan ere, herrialde horretan, 2025\. urtean, 20 sarraski, 57 gizarte-lider eta 20 bake-sinatzaile hil dituzte. Gatazkak jarraitzen du. Pobreziak ere desplazatu egiten du. Atzerritartasun protokolo berriaren pean beren eskaeren ziurgabetasunari aurre egin behar diotenentzat erregularizazio politika duina premiazkoa da.

Migratzen duten, babesten diren, erbesteratzen diren pertsona guztiei espazioak ireki nahi dizkiegu, beti buruan dabilen galdera horri erantzutea errazagoa izan dadin:

Ez dakit hemen egon beharko nukeen.

Ezta ere itzul naiteken.